10. Ghi lại quá trình thử nghiệm

Mở đầu: Vì sao cần ghi lại?

Bạn có bao giờ gặp tình huống này chưa? Hôm qua bạn viết được một prompt cực hay, ChatGPT trả lời đúng ý, mạch lạc, gọn gàng — nhưng hôm nay bạn không thể nhớ nổi mình đã viết nó như thế nào.

Rất nhiều người mới bắt đầu học prompting gặp cùng một vấn đề: họ thử rất nhiều cách viết, nhưng không ghi lại quá trình. Kết quả là khi quay lại, họ không biết vì sao prompt đó hiệu quả, hoặc làm thế nào để lặp lại thành công đó.

Ghi chép lại quá trình thử nghiệm không phải là việc “hành chính”, mà chính là một phần của việc học và cải thiện kỹ năng prompting.

Ý tưởng chính: Học từ chính prompt của mình

Khi bạn ghi lại quá trình thử nghiệm, bạn không chỉ lưu lại prompt gốc, mà còn lưu luôn “hành trình khám phá”:

Bạn đã thử cách viết nào?
Cách nào hiệu quả hơn, cách nào kém hơn?
Mô hình phản ứng ra sao với mỗi cách viết?

Những ghi chú này giúp bạn hiểu sâu hơn về cách mô hình suy nghĩ (hoặc ít nhất là giả vờ suy nghĩ), từ đó tinh chỉnh prompt ngày càng tốt hơn.

Bạn có thể nghĩ việc này giống như một nhà khoa học đang ghi chép lại thí nghiệm: mỗi lần thay đổi là một “biến số”, và kết quả giúp bạn rút ra quy luật riêng.

Vì sao nguyên tắc này quan trọng?

Prompt engineering không phải là một kỹ năng “viết đúng một lần là xong”, mà là quá trình thử – sai – học – cải thiện liên tục. Nếu không ghi lại:

Bạn sẽ dễ lặp lại sai lầm cũ.
Bạn sẽ mất dấu những prompt hiệu quả.
Bạn sẽ không có dữ liệu để so sánh hoặc chia sẻ cho người khác.

Còn nếu ghi lại cẩn thận, bạn sẽ:

Xây dựng được “thư viện prompt cá nhân” hữu ích.
Dễ dàng nhận ra mẫu chung giữa những prompt hiệu quả.
Tiết kiệm thời gian khi làm lại công việc tương tự trong tương lai.

Khi nào nên ghi lại, và khi nào không cần thiết?

Bạn nên ghi lại khi:

Đang học hoặc thử nghiệm các phong cách prompt khác nhau.
Làm việc dài hạn với một chủ đề (ví dụ: viết nội dung, phân tích dữ liệu, huấn luyện chatbot).
Cần cộng tác hoặc chia sẻ kết quả với người khác.

Bạn không cần ghi lại chi tiết khi:

Chỉ đang hỏi những câu đơn giản, như tra nghĩa từ, viết một đoạn văn ngắn, hoặc giải thích nhanh.
Biết chắc bạn sẽ không dùng lại prompt đó.

Mục tiêu là ghi lại những gì giúp bạn học và tái sử dụng được, chứ không phải ghi mọi thứ.

Ví dụ minh hoạ

Ví dụ 1: Viết prompt tốt hơn cho cùng một nhiệm vụ Giả sử bạn đang thử viết prompt để ChatGPT giúp viết phần “Giới thiệu sản phẩm”.

Bạn thử 3 cách:

1️⃣ Prompt 1:

“Hãy viết phần giới thiệu cho sản phẩm nước hoa.”

2️⃣ Prompt 2:

“Hãy viết phần giới thiệu cho sản phẩm nước hoa, nhấn mạnh sự sang trọng và phù hợp cho người đi làm.”

3️⃣ Prompt 3:

“Bạn là một chuyên gia marketing. Hãy viết phần giới thiệu cho nước hoa dành cho dân văn phòng, tông sang trọng, dùng trong video quảng cáo ngắn 15 giây.”

Bạn ghi chú:

Prompt 1: Kết quả chung chung.
Prompt 2: Bắt đầu đúng hướng.
Prompt 3: Rõ ràng, sinh động, gần như hoàn hảo.

→ Bài học: Mô hình phản hồi tốt hơn khi biết vai trò người viết và ngữ cảnh sử dụng.

Ví dụ 2: Học từ prompt thất bại

Bạn viết:

“Giải thích ngắn gọn các bước làm bánh mì.” → Kết quả: Quá sơ sài, thiếu chi tiết.

Sau đó bạn điều chỉnh:

“Giải thích ngắn gọn nhưng đủ chi tiết từng bước làm bánh mì cho người mới bắt đầu, bao gồm thời gian nướng và cách kiểm tra bánh chín.”

→ Kết quả: Rõ ràng hơn, đủ thông tin để làm theo.

Bạn ghi chú:

“Cần nhấn mạnh đối tượng người đọc và độ chi tiết mong muốn.”

→ Sau vài lần như vậy, bạn hình thành thói quen “tự động” thêm thông tin này vào prompt ngay từ đầu.

Mẹo nhỏ: Cách ghi chép hiệu quả

🗂 Dùng bảng hoặc file riêng: Ghi lại cột Prompt – Kết quả – Nhận xét – Bài học.
🧠 Đặt tag: Ví dụ: #writing #translation #data #creative để dễ tìm.
🕐 Đánh phiên bản: “v1”, “v2”, “v3” giúp bạn biết bạn đang ở đâu trong quá trình cải thiện.
💡 Viết lại bằng lời của bạn: Không cần sao chép kết quả đầy đủ – chỉ cần ghi điều bạn rút ra.

Tóm lại:

“Prompt hay không tự nhiên mà có – hãy ghi lại, học lại và tinh chỉnh dần.”