Chương 5: Contextual prompting: Cung cấp ngữ cảnh giúp AI hiểu đúng

🧭 Mở đầu

Hãy tưởng tượng bạn bước vào phòng và hỏi một người lạ:

“Anh nghĩ sao về cái này?”

Người đó sẽ nhíu mày:

“Cái này là… cái gì cơ?”

ChatGPT cũng vậy. Nếu bạn không cho AI biết ngữ cảnh (context), nó sẽ cố đoán dựa trên dữ liệu chung nhất mà nó biết — và kết quả thường… sai sai.

Việc cung cấp ngữ cảnh đầy đủ, rõ ràng giúp mô hình hiểu chính xác bạn đang nói về điều gì, và phản hồi theo hướng bạn muốn. Contextual Prompting chính là kỹ thuật giúp bạn làm điều đó.

💡 Giải thích kỹ thuật

Contextual Prompting (nhắc có ngữ cảnh) là cách bạn cung cấp thêm thông tin nền để AI hiểu rõ tình huống, dữ kiện, phong cách, hoặc mục tiêu trước khi tạo ra câu trả lời.

Bạn có thể hiểu nôm na:

Prompt = “Yêu cầu bạn đưa ra” Context = “Bối cảnh giúp AI hiểu đúng yêu cầu đó”

AI không có ký ức dài như con người (trừ khi bạn dùng tính năng "memory" hoặc gắn dữ liệu riêng). Vì vậy, mọi thứ cần thiết để AI hiểu bạn – phải nằm trong prompt.

Một prompt có ngữ cảnh tốt thường bao gồm:

Bối cảnh tổng quan – Bạn đang làm gì, vì sao cần điều này.
Thông tin chi tiết – Dữ liệu, ví dụ, đoạn văn, hoặc nội dung gốc.
Yêu cầu cụ thể – Bạn muốn AI làm gì với ngữ cảnh trên.

⚙️ Cách hoạt động

Mô hình ngôn ngữ như ChatGPT hoạt động bằng cách dự đoán token tiếp theo dựa trên chuỗi token trước đó. Khi bạn cung cấp ngữ cảnh rõ ràng, bạn đang “dẫn đường” cho mô hình — giúp nó chọn ra câu trả lời phù hợp nhất với thông tin bạn đưa vào.

Không có ngữ cảnh, mô hình phải đoán mò từ toàn bộ kiến thức mà nó đã học. Có ngữ cảnh, mô hình sẽ tập trung vào phần bạn đưa ra, và kết quả thường sát nhu cầu hơn rất nhiều.

🧩 Ví dụ minh họa

Ví dụ 1: Không có ngữ cảnh

💬 Viết phần giới thiệu sản phẩm mới.

Kết quả có thể chung chung như:

“Sản phẩm mới của chúng tôi mang đến trải nghiệm tuyệt vời cho khách hàng...”

Ví dụ 2: Có ngữ cảnh

💬 Bạn là nhân viên marketing của công ty GreenLife, chuyên sản xuất đồ gia dụng thân thiện môi trường. Viết phần giới thiệu cho sản phẩm mới – bình nước giữ nhiệt làm từ tre tự nhiên, hướng đến nhóm khách hàng 25–40 tuổi yêu thích lối sống xanh.

Kết quả:

“Ra mắt bình giữ nhiệt BambooThermo – lựa chọn hoàn hảo cho những ai yêu môi trường. Được làm hoàn toàn từ tre tự nhiên và thép không gỉ, BambooThermo không chỉ giữ nước nóng/lạnh suốt 12 giờ mà còn thể hiện phong cách sống xanh bền vững.”

Thấy sự khác biệt chứ? Prompt có ngữ cảnh giúp AI hiểu “tôi đang nói về sản phẩm gì, phong cách nào, đối tượng ai”.

🧠 Ví dụ thực tế khác

Ví dụ 3: Viết email phản hồi khách hàng

❌ Prompt kém:

“Viết email phản hồi khách hàng.”

✅ Prompt tốt (có ngữ cảnh):

“Khách hàng phàn nàn rằng đơn hàng của họ bị giao chậm 2 ngày. Hãy viết một email phản hồi lịch sự, nhận lỗi và đề nghị tặng voucher giảm giá 10% cho lần mua tiếp theo.”

Kết quả giờ đây trở nên cụ thể, tự nhiên và phù hợp hơn rất nhiều.

🔍 Khi nào nên dùng Contextual Prompting

Khi bạn muốn AI hiểu chính xác tình huống, thay vì trả lời mơ hồ.
Khi bạn cần độ chính xác cao (viết báo cáo, trả lời khách hàng, phân tích dữ liệu...).
Khi làm việc với nhiều phần thông tin – ví dụ, bạn đưa một đoạn văn để AI tóm tắt hoặc chỉnh sửa.

⚖️ Điểm mạnh – điểm yếu

Ưu điểm	Hạn chế
✅ Giúp AI hiểu đúng mục tiêu và phạm vi công việc	❌ Prompt có thể dài, tốn token
✅ Giảm nguy cơ trả lời sai ngữ cảnh hoặc lan man	❌ Nếu ngữ cảnh không rõ ràng, AI có thể “suy diễn” sai
✅ Dễ kết hợp với các kỹ thuật khác (few-shot, role, system...)	❌ Cần sắp xếp thông tin hợp lý để tránh “ngập dữ liệu”

✏️ Tips cuối chương

1. Ngữ cảnh là “mồi lửa” cho trí tuệ của AI. Càng rõ ràng, mô hình càng phản ứng thông minh.

2. Đừng nhồi nhét thông tin không cần thiết. Hãy cho AI biết những gì thật sự quan trọng để hoàn thành yêu cầu.

3. Sắp xếp prompt theo cấu trúc:

[Bối cảnh] + [Nhiệm vụ] + [Đầu ra mong muốn]

4. Khi làm việc với nhiều phần dữ liệu: Hãy chia nhỏ và cung cấp từng phần, thay vì gửi cả “núi” thông tin trong một lần.

5. Kiểm tra phản hồi của AI. Nếu kết quả không đúng trọng tâm, có thể bạn chưa cung cấp đủ ngữ cảnh — hãy thử bổ sung thêm thông tin nền hoặc ví dụ.

🌱 Kết luận ngắn gọn

Contextual Prompting giống như việc bạn kể câu chuyện trước khi đặt câu hỏi. Một câu hỏi có ngữ cảnh không chỉ giúp AI hiểu rõ bạn muốn gì, mà còn giúp chính bạn tư duy rõ ràng hơn về vấn đề mình đang giải quyết.

Khi bạn học được cách “cho AI thấy toàn cảnh bức tranh”, nó sẽ trả lại cho bạn một câu trả lời trọn vẹn, chính xác và có chiều sâu hơn nhiều.