Thói quen, hệ thống và không ngày số 0
Mục tiêu và hệ thống.
Đặt cho mình một mục đích quá cao để rồi không thể đạt được thật là một việc chẳng những vô ích lại còn nguy hiểm là khác.
Nguyễn Duy Cần
Mục tiêu là cái đích ta muốn đến. Hệ thống là con đường đưa ta tới đó.
Khi bắt đầu một thói quen mới, việc đặt ra mục tiêu là điều rất tự nhiên – như giảm 5kg trong 2 tháng, hay đọc một cuốn sách mỗi tháng. Nhưng nếu chỉ tập trung vào mục tiêu mà không có cách làm cụ thể để tiến tới, thì rất dễ bỏ cuộc.
Hãy hình dung một trận thi đấu, nơi ai cũng muốn chiến thắng. Điều quyết định không phải là khát khao, mà là sự chuẩn bị: luyện tập đều đặn, ăn ngủ hợp lý, chiến lược đúng đắn. Nói cách khác – hệ thống là thứ làm nên khác biệt.
Ví dụ, nếu bạn đặt mục tiêu giảm 5kg, nhưng sau 2 tháng mới giảm được 2kg, bạn có thể sẽ cảm thấy thất bại. Nhưng nếu bạn vẫn duy trì thói quen chạy bộ mỗi ngày, ăn uống lành mạnh và ngủ đủ giấc, thì bạn đang sống theo một hệ thống tốt. Và khi hệ thống ổn định, kết quả sẽ tự đến.
Hệ thống là những thói quen bạn lặp lại hàng ngày. Đó có thể là việc chạy 2km mỗi sáng, đọc sách trước khi ngủ, hay ghi chép lại tiến độ mỗi tuần. Khi bạn làm đúng việc mỗi ngày, bạn không cần phải nghĩ nhiều đến mục tiêu – vì bạn biết mình đang đi đúng hướng.
Sau cùng, mục tiêu chỉ là điểm xuất phát. Hệ thống mới là thứ sẽ đi cùng bạn về lâu dài.
Thay đổi thói quen cần song hành với thay đổi căn tính
Thói quen không chỉ là việc bạn làm – nó còn là cách bạn nhìn nhận chính mình hay còn được gọi là căn tính. Căn tính (identity) là hình ảnh mà bạn tự gán cho bản thân: “Tôi là người thích đọc sách”, “Tôi là người hay trì hoãn”, “Tôi là người hướng nội.” Những niềm tin đó không tự nhiên xuất hiện mà được hình thành từ chính những kinh nghiệm và hành vi lặp lại hằng ngày.
Có một người ở trong một nhóm sinh hoạt, do không nhớ nổi tên ai nên đã tự gán cho bản thân là “kiểu người không giỏi nhớ tên". Không ai gán cho người đó là một người "không giỏi nhớ tên", chính mình đã hình thành “căn tính” đó từ hành vi lặp đi lặp lại.
Vậy, nếu căn tính được xây dựng dựa trên kinh nghiệm, thì nó có liên hệ gì với các thói quen? Thói quen không đơn thuần chỉ là một hành động lặp đi lặp lại. Lấy ví dụ, mình xây dựng thói quen đọc sách hàng ngày, nếu thực hiện tốt, mình sẽ nhìn nhận bản thân là một người thích đọc sách, từ đó sẽ đọc nhiều hơn, muốn chia sẻ những thứ mình đọc với mọi người hơn, rồi những thứ đó lại tiếp tục củng cố niềm tin rằng mình là người thích đọc sách.
Đó là một vòng lặp. Thói quen xây dựng căn tính, căn tính giúp thực hiện thói quen một cách dễ dàng, tự động, thậm chí phát triển nó thành thói quen mới, rồi thói quen mới lại quay lại củng cố căn tính. Điều này cũng đúng với thói quen xấu. Chỉ cần vài ngày không đọc, mình sẽ nhìn nhận bản thân là người thiếu kỷ luật, và vì nhìn nhận bản thân là thiếu kỷ luật rồi lại đâu vào đấy, bật máy tính lên và chơi game quá 180 phút.
Như vậy, thay đổi thói quen phải song hành với thay đổi căn tính. Nghĩ xem bạn muốn trở thành người như thế nào trước; song song với việc thiết kế thói quen để chứng minh bạn là kiểu người đó, hãy rà soát cuộc sống xem có thói quen xấu nào mâu thuẫn với kiểu người đó không.
Mỗi hành động bạn làm sẽ bỏ phiếu cho kiểu người bạn muốn trở thành. Quên bỏ phiếu một vài lần ư? Không sao hết, miễn là hòm phiếu của bạn mong muốn vẫn chiếm đa số, thì bạn vẫn đang trên con đường trở thành người mà bạn muốn trở thành.
Không ngày số không
Tôi khuyên các bạn là chớ đặt những chương trình kế hoạch mênh mông, đọc nghe sướng tai nhưng không thực hiện được. Việc gì cũng cần phải thiết thực, nói được, làm được. Việc gì cũng phải từ nhỏ dần dần đến to, từ dễ dần đến khó, từ thấp dần đến cao. Một chương trình nhỏ mà thực hành được hẳn hoi hơn là một trăm chương trình to tát mà không làm được.
Hồ Chí Minh
Nếu bạn chưa biết mình nên bắt đầu bắt đầu xây dựng một hệ thống thói quen từ đâu thì có thể thử nguyên tắc không ngày số 0 như một bước khởi động đầu tiên.
Vậy “ngày số 0” là gì?
Đó là một ngày bạn không làm bất cứ điều gì để tiến gần hơn đến mục tiêu, ước mơ hay phiên bản tốt hơn của chính mình. Đó là những ngày trì trệ, thiếu động lực, và bạn cảm thấy mình không làm được gì cả.
Vì thế, nguyên tắc quan trọng nhất là: Hãy cam kết không để một ngày số 0 nào xuất hiện trong cuộc sống của bạn nữa.
Điều đó không có nghĩa là bạn phải làm việc quần quật hay đạt thành tựu to lớn mỗi ngày. Mấu chốt là: mỗi ngày cần có ít nhất một hành động, dù nhỏ, hướng về điều bạn đang theo đuổi.
Cả ngày hôm nay bạn chưa làm được gì? Chỉ còn vài phút là hết ngày? Hãy làm một việc đơn giản:
- Đọc một trang sách.
- Viết vài dòng nhật ký.
- Gập bụng 5 cái.
Chỉ cần hoàn thành một việc nhỏ là đủ, bởi vì 1 LÀ KHÔNG PHẢI 0. Điều quan trọng nhất không phải là khối lượng bạn làm được, mà là bạn có chịu HÀNH ĐỘNG để phá vỡ trạng thái "số không" hay không. Thay vì đặt nặng kết quả, hãy tập trung vào quá trình.