Tránh cái bẫy “chuẩn bị mãi”: Chìa khóa để học nhanh

Bản dịch máy của bài viết Avoiding the Prep Trap: A Key to Rapid Learning - Đã soát lỗi (Lần 1)

Tôi từng thử học đốt cháy giai đoạn tiếng Pháp.

Hồi đó, khi vẫn còn là dân chuyên trong giới “học cấp tốc”, tôi biết hết các chiêu trò: phân tách kỹ năng, tìm điểm đòn bẩy kiểu “80/20”, dùng các công cụ như spaced repetition để ghi nhớ nhanh hơn. Nói chung, tôi nghĩ đây là dịp quá hợp để áp dụng hết mấy thứ đó.

Tôi dành cả tuần để ôn từ vựng, ngữ pháp, các câu nói thông dụng – đủ thứ cần thiết để giao tiếp với người bản xứ.

Rồi khi đến Paris và bắt đầu buổi học đầu tiên với gia sư. Tôi kể cho anh ấy nghe tất cả những gì mình đã chuẩn bị. Anh ta cười nhếch mép rồi bảo, “Tốt lắm, vậy ta bắt đầu nhé.”

“Bắt đầu?”

“Ừ, để xem ông nói tiếng Pháp thế nào”

Tôi còn đang lắp bắp chưa hiểu gì thì anh kéo tôi ra khỏi nhà. Dẫn tôi đi hai dãy phố đông người, dừng lại trước một tiệm bánh ngọt rồi bảo:

“Sao cậu không vào mua hai cái bánh mà người ta ở đây hay ăn nhất đi.”

“Tôi... à... tôi không biết gọi món kiểu đó.”

“Vậy thì cứ thử gọi cái gì cũng được. Bánh mì baguette hay croissant chẳng hạn.”

Tôi phân vân chút rồi quyết định vào thử, gồng mình lên lấy can đảm.

“Bonjour, I— Je voudrais…”

“English?”

“No no, je voudrais…”

“What would you like?”

Một phút sau tôi bước ra với hai cái croissant, còn ông thầy thì trông như thể sướng đến phát sáng. Tôi không cần nói gì thêm. Anh ấy biết chuyện gì đã xảy ra. Và tôi chắc anh ấy đang muốn hỏi:

“Giờ thì cậu sẵn sàng để học thật chưa?”

Đó là lần đầu tiên tôi thật sự tỉnh ngộ trước cái mớ “học cấp tốc” mà tôi từng tin sái cổ.

Phân tách kỹ năng, chọn lọc 80/20, học bằng thẻ nhớ – những thứ đó nghe có vẻ bài bản lắm, nhưng phần lớn chỉ như trò múa rối sau tấm màn. Chúng để lại một nền móng lỏng lẻo, dễ đổ sụp ngay khi bạn bước ra thực tế.

Việc học như trên không hoàn toàn vô dụng. Nhưng nếu bạn thật sự muốn giỏi một kỹ năng, thì đó là những thứ dễ làm bạn lạc hướng. Chúng tạo ra ảo giác rằng bạn đã tiến bộ, trong khi bạn còn chưa bắt đầu bước vào việc học thật.

Tất nhiên, việc học kỹ năng mới không cần phải chậm. Bạn vẫn có thể tự học, học nhanh hơn rất nhiều so với người khác tưởng, nếu bạn dùng đúng cách.

Tôi đã làm điều đó vài lần. Năm 2014, tôi phải tự học marketing để đủ trình xin việc sau khi ra trường. Năm 2017, tôi học sales để phát triển công ty riêng. Năm 2021, tôi tự học lập trình (Tôi ở đây để ám chỉ ông tác giả gốc. Không phải tôi - cái thằng đang soát lỗi bài viết).

Trên hành trình đó, tôi rút ra được rất nhiều thứ về việc học kỹ năng – và tôi muốn bắt đầu chia sẻ lại một phần tại đây. Đã khá lâu rồi, nhưng tôi nhận ra mình vẫn còn nhiều điều để nói về chuyện này.

Và hãy bắt đầu bằng cái bẫy tôi từng dính khi học tiếng Pháp.

Nếu bạn muốn học nhanh một kỹ năng mới, bạn cần hiểu rằng quá trình học gồm hai giai đoạn rõ rệt:

1. Chuẩn bị (Prep)
2. Thực hành (Practice)

Giai đoạn chuẩn bị là khi bạn thu thập kiến thức, thông tin, công cụ cần thiết để bắt đầu làm được việc.

Còn thực hành là lúc bạn bắt tay vào làm, và từ đó phát hiện ra mình còn yếu chỗ nào, cần cải thiện gì.

Sai lầm lớn nhất mà nhiều người mắc phải – hay còn gọi là cái bẫy chuẩn bị:

Dành quá nhiều thời gian để chuẩn bị, cứ nghĩ mình còn phải học nữa, đọc nữa, tham gia khóa này khóa kia... trước khi thật sự “sẵn sàng” để làm.

Cái bẫy này rất dễ rơi vào vì giai đoạn chuẩn bị vừa dễ, vừa an toàn. Bạn không thể thất bại khi ôn flashcard tiếng Pháp. Nhưng bạn rất có thể thất bại nếu cố bắt chuyện với bồi bàn người Pháp.

Đó là lý do nhiều người có thể:

– Cày nát Duolingo suốt mấy năm mà vẫn không nói được câu nào. – Tốt nghiệp đại học xịn nhưng không xin được việc. – Đọc cả chục cuốn sách về khởi nghiệp mà chẳng khởi được cái gì.

Vậy bao nhiêu chuẩn bị là đủ? Chỉ vừa đủ để bắt đầu thực hành.

Bạn biết mình đã sẵn sàng khi bạn có đủ hiểu biết cơ bản để thử làm một việc gì đó ngoài đời thật – và quan trọng nhất là bạn có thể thất bại khi làm thử.

Nói cách khác: Bạn chuẩn bị xong khi bạn có thể “thử làm và... thất bại.”

Bạn có thể thử trò chuyện với người phục vụ.

Bạn có thể thử thay bồn cầu.

Bạn có thể thử làm web.

Bạn có thể thử bán hàng cho người lạ.

Hoàn thành phần chuẩn bị không có nghĩa là bạn chắc chắn sẽ thành công.

Nếu bạn cứ nghĩ mình phải chắc chắn biết cách làm mới dám làm, thì bạn sẽ mãi bị mắc kẹt trong sách vở. Bởi lẽ, thế giới thật luôn đầy bất ngờ, không có cuốn sách nào giúp bạn lường trước hết được.

Bạn có thể dành hàng tuần học một “cách đúng” để làm việc gì đó, rồi đến lúc làm thật lại nhận ra bạn cần học thêm mấy thứ chẳng ai nhắc đến.

Và đây cũng là lý do mà nhiều mẹo học nhanh tỏ ra vô dụng. Chúng nhốt bạn trong cái bẫy chuẩn bị, tạo cảm giác tiến bộ, trong khi nếu bạn chỉ cần bắt đầu làm thật, bạn đã học được nhanh hơn nhiều.

Tin vui là: Hầu hết kỹ năng, bạn chỉ cần vài giờ là có thể chuyển từ chuẩn bị sang thực hành (Bạn có thể xem 20 Giờ Đầu Tiên - Cách Học Bất Cứ Điều Gì: Josh Kaufman tại TEDxCSU - Có phụ đề Tiếng Việt nha)

Bạn chỉ cần tìm một dự án nhỏ, có thể làm một mình, và có đủ kiến thức sơ khởi để bắt đầu. Chỉ cần bắt đầu, không cần hoàn thành. Ví dụ:

• Học ngôn ngữ: Một đoạn hội thoại cực kỳ đơn giản, và người đối thoại có thể giúp bạn sửa lỗi.
• Bán hàng: Có món gì đó để bán và một đoạn kịch bản thử chào hàng.
• Lập trình: Một dự án nhỏ như web cá nhân hoặc tự động hóa công việc, cùng với ChatGPT để hỏi cách bắt đầu.
• Viết truyện: Một ý tưởng và khung truyện đơn giản như Hành trình của Người hùng.
• Quảng cáo: Có thứ để bán, và hiểu sơ về Facebook Ads.
• Làm mộc: Một video hướng dẫn làm cái hộp gỗ và vài dụng cụ cơ bản.

Hãy nhớ: Lượng hiểu biết bạn cần trước khi bắt tay vào làm thật sự rất nhỏ. Tìm lấy một dự án nhỏ đầu tiên cho kỹ năng bạn muốn học, gom lại những gì tối thiểu để bắt đầu, rồi bắt tay vào làm.

Và chính khi bạn bắt đầu làm – đó mới là lúc việc học thật sự bắt đầu.